رفتارشناسی شخصیت های سیاسی در دوره خلافت امام علی(ع) بر پایه نامه های آنان

دوره خلافت امام علی (ع)(ذیحجه سال35 تا40 هجری)،درپی شکل گیری شرایط سیاسی پیچیده ای که به دنبال ماجرای قتل عثمان،خلیفه سوم به وجود آمد ، عرصه رد و بدل شدن نامه های متعددی میان طرفهای درگیر بود. مطالعه و بررسی این نامه ها با هدف شناسایی رفتار سیاسی شخصیت های آن دوره، برگی جدید از پژوهش درحوزه تاریخ اسلام را ورق خواهد زد. شناسایی نکات محوری در نامه ها شامل ادبیات بکار رفته، استدلال ها، ادعاها، انتقادات ودیگرموارد ونیز مقایسه میان مطالب عنوان شده باعملکردسیاسی نویسندگان آن از دیگر سو، امکان رسیدن به اهداف این پژوهش رافراهم خواهد ساخت.این رساله تلاش دارد تا با روشی تحلیل محتوا و نیزمطالعه تطبیقی به این پرسش اصلی پاسخ دهد که تا چه اندازه عملکرد سیاسی اشخاص با گفته ها وادعاهای آنها در متن نامه ها مطابقت داشت؟ و چگونه می توان از محتوای نامه ها به رفتار سیاسی اشخاص پی برد؟ رفتارسیاسی اشخاص در این دوره منجر به شکل گیری سه جریان ناکثین ، قاسطین ونیز قاعدین گردید. رفتارسیاسی طلحه، زبیر، عایشه، در جریان ناکثین، معاویه ،مروان وسعید بن عاص در جریان قاسطین وابو موسی اشعری ، سعد بن ابی وقاص وعبدالله بن عمر در جریان قاعدین بررسی گردید. نتایج حاصله نشانگر عدم انطباق جدی بین ادعاها، انتقادات ونوع استدلالات موجود درنامه ها با رفتارسیاسی شخصیت های دوجریان ناکثین و قاعدین بوده اما درمورد جریان قاسطین تا حدودی به نوعی انطباق بر می خوریم. وجه مشترک دوجریان ناکثین وقاسطین درمخالفت با امام علی (ع) موضوع خونخواهی عثمان بودکه با توجیهاتی چون خیرخواهی، اصلاح میان امت ، پیروی از فرامین الهی، خونخواهی وقصاص، برکناری خلیفه، تشکیل شورای خلافت همراه بود. اتخاذ مواضع خصمانه ومشکوک درقبال عثمان ، دوگانگی رفتارسیاسی در برابر امام علی (ع)،شتاب درقیام علیه خلیفه مشروع، عدم رجوع به حاکم شرع ، عدم تمایل به گفتگو ، عدم پذیرش حکمیت، گمراه ساختن وتحریک مردم به جنگ وعدم ثبات درمواضع سیاسی از دلایل رفتاری نقض ادعا های این دو جریان بود.